Op zoek naar de oorsprong van 'Hand in Hand, Kameraden'

De krant Het Vrije Volk publiceerde in 1963 een bijzonder verhaal over het clublied van Feyenoord. Hand in Hand, Kameraden zou oorspronkelijk een Duits liedje zijn. De krant baseerde zich op een ingezonden brief van een muziekleraar.

Jaren ervoor zou deze Leen van der Steen in Rotterdam een tweedehands zangalbum hebben gekocht met Duitse volkswijsjes, kinderliedjes en marsen. De bundel stamde uit 1887 en was uitgegeven door Franz Portius uit Leipzig. Ook de melodie van het Feyenoord-clublied stond volgens hem in deze bundel. Volgens de muziekleraar was het gecomponeerd door de Duitse pianist Wilhelm Speidel.

In de loop der tijd is de ingezonden brief een eigen leven gaan leiden. Wie op internet zoekt, vindt meerdere websites die beweren dat de melodie van Hand in Hand, Kameraden door Wilhelm Speidel is gemaakt. Wikipedia noemt hem zelfs op meerdere pagina’s als de grondlegger van het Feyenoord-clublied. Daarmee is het langzaam een vaststaand feit geworden. Maar de bladmuziek zelf is nooit teruggevonden. Uiteindelijk baseert iedereen zich op die ene brief.

Radio Rijnmond-presentator Roland Vonk ging zo’n twintig jaar geleden naar hem op zoek. De schrijver van de brief was toen al overleden, maar zijn dochter en kleindochter woonden nog altijd in hetzelfde schattige straatje in Ridderkerk, een plaatsje ten zuidoosten van Rotterdam. Helaas hadden ze veel van zijn bladmuziek naar de kringloop gebracht en tussen de overgebleven stapels noten kon de presentator niets vinden dat zelfs maar in de verte leek op de melodie van het Feyenoord-clublied.

Sindsdien is het een soort obsessie voor hem geworden. Er gaat geen maand voorbij of de radiomaker informeert in een tweedehandsboekwinkel naar de bundel. En hij is niet de enige. Verzamelaars Paul Groenendijk en Jimmy Tigges zijn al jaren op zoek naar de bladmuziek en in het verleden ondernam ook historicus Jan Oudenaarden pogingen om de bundel boven water te krijgen.

Ook ik waag een poging. Avond aan avond speur ik in online boekwinkels, archieven en veilingsites. Ik mail honderden Europese boekhandelaren, muziekkenners en antiquariaten. Kenners van historische bladmuziek kennen zowel de componist als de uitgeverij, maar van de desbetreffende bundel heeft niemand gehoord. Belletjes en mailtjes naar Duitse universiteiten, muziekhoogleraren en muziekinstituten leveren ook niks op. Zelfs in de reusachtige staatsbibliotheken in Berlijn en München, waar de meest obscure bladmuziek wordt bewaard, is de bundel onvindbaar.

Weken worden kwartalen. En als de herfst voor de derde keer zijn intrede doet, maakt de chronisch terugkerende teleurstelling voor het eerst plaats voor twijfel. 1887 is natuurlijk ontzettend lang geleden. Veel exemplaren zijn waarschijnlijk weggegooid toen kinderen hun ouderlijk huis leegruimden. En als er nog exemplaren bestaan, is de kans groot dat deze ergens op een zolder liggen te vergelen. Maar het blijft vreemd dat geen enkele expert überhaupt van de bundel heeft gehoord.

Steeds vaker twijfel ik of de bundel wel echt heeft bestaan. De muziekleraar zou zich vergist kunnen hebben. Of zou hij een grap hebben uitgehaald? Misschien kijkt hij nu schaterlachend vanuit de hemel toe hoe journalisten, historici en verzamelaars al jarenlang tevergeefs op zoek zijn naar de bundel. Zou het clublied van Feyenoord dan toch geen Duitse roots hebben?

Of Erik van den Berg de bundel daadwerkelijk gevonden heeft, lees je in het nieuwe boek 'UIt Volle Borst - Meer dan een eeuw clubliederen', uitgegeven door voetbalmagazine Staantribune. 

Over het Hand in Hand ging een merkwaardig gerucht de ronde dat het oorspronkelijk een Ajax-lied (!) zou zijn geweest. Dit gerucht werd in de wereld geholpen door Soufiane Touzani, die het na het lezen van het boek netjes heeft rechtgezet.