De week van 4 Mei • De Kuip als decor van de Razzia

Tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei worden in Nederland alle oorlogsslachtoffers herdacht. Ook Feyenoord kent haar littekens. Zo werden er onder meer Joodse Feyenoorders vermoord ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. In de week dat Nederland stilstaat bij de gruwelijkheden uit het verleden, belicht 1908.nl de Joodse geschiedenis van Feyenoord. 

Deel V: De Kuip als decor van de Razzia

Op 10 en 11 november 1944 volgde er een zware klap voor de Rotterdamse bevolking. Tijdens een razzia van de Duitse bezetter werden 50.000 mannen opgepakt en op transport gezet naar Duitsland voor verplichte tewerkstelling. Rotterdam-Zuid was op 10 november als eerste aan de beurt, waarna de volgende dag de mannen in het centrum uit de huizen werden gehaald. Wijken werden ongemerkt afgezet door de Duitsers, waarna de bevolking heel vroeg in de ochtend hardhandig werden gewekt. Mannen en jongens in de leeftijd van 17 tot 40 jaar werden direct meegenomen.

De Kuip
Onder andere De Kuip werd door de Duitsers gebruikt als verzamelplaats voor alle opgepakte mannen. Zij moesten op het veld gaan staan, daar waar normaal gesproken de spelers het publiek vermaken. Vanaf de eerste ring werden ze bewaakt door soldaten met mitrailleurs. Urenlang werden mannen vanuit heel Rotterdam aangevoerd en naar het veld gebracht. Vanuit het stadion werden de mannen weggevoerd over de Prins Hendrikkade naar een binnenvaartuig, met Duitsland als eindbestemming. Het roemruchte stadion kreeg zodoende voor velen een dubbele betekenis. Eén met een gitzwarte rand. Als decor van de razzia, die zoveel dwangarbeiders niet zouden kunnen navertellen aan familieleden en het nageslacht.

Kieboom redt de bekers
Na de beruchte Razzia-dagen stond De Kuip eenzaam te wachten op de dag van de bevrijding, maar moest het wel een hongerwinter zien te overleven. Veel stadions werden die winter geplunderd door wanhopige mensen die zochten naar voedsel, brandstof of bruikbare materialen. Toch bleef het stadion redelijk ongeschonden. 

De door Feyenoord behaalde prijzen werden door Cor Kieboom uit voorzorg weggehaald, die de bekers in 1943 thuis bewaarde. Een klein jaar later verhuisde de prijzenkast naar de Rotterdamse bank, waar het bleef tot na de bevrijding. Kieboom redde daarmee de tastbare herinneringen aan de clubsuccessen. Naar later bleek vernietigden de bezetters vlak voor de capitulatie de archieven, waardoor een groot deel van de club- en stadiongeschiedenis verloren ging.

Gedenksteen
Ter gedenkenis aan het leed tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd in 1952 een gedenksteen opgehangen aan de Olympiazijde van het stadion. Daarop is te lezen:

1940 – 1945
Moge U hen. Die als 
trouwe sportmakkers
de club ontvielen.
Een ogenblik gedenken
R.V. & A.V. Feijenoord

Aanvankelijk liet de club na de Tweede Wereldoorlog een groot standbeeld bouwen, De Zaaier, om haar ontvallen Feyenoorder te herdenken. Voor dat beeld ontbraken echter de noodzakelijke vergunningen, waarop het in de vergetelheid verdween in 1948. Niemand weet waar het is gebleven. In 2010 werd er een plaquette onthuld door de toenmalige Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb. Daarmee kreeg De Kuip een permanente herinnering aan de razzia, als diepe wond in de Rotterdamse samenleving. Aboutaleb deed dit samen met Jaap Folst, die als jongen werd opgepakt tijdens de razzia. De plaquette, die is aangeboden door de Gemeente Rotterdam, Stadion Feijenoord en deelgemeente IJsselmonde, hangt aan de Olympiazijde van het stadion en bevat de tekst:

Ter herdenking
van de 50.000 mannen
die op 10 en 11 november 1944
tijdens de razzia van Rotterdam
door de bezetter als dwangarbeider
zijn afgevoerd uit Rotterdam. 

“….een van de schokkendste rampen
die het Nederlandse volk in de
tweede wereldoorlog getroffen hebben.”
Dr. B.A. Sijes (1908 – 1981) – De Razzia van Rotterdam