"Ultra’s verkiezen vrijwel altijd hun club, hun stad, boven hun land”

De ultra-cultuur op de voetbaltribunes kent een ware internationale opmars. Ook bij Feyenoord zijn er groeperingen die zich aangetrokken voelen tot de subcultuur voor fanatieke (jonge) voetbalsupporters. Vuurwerk, vlaggen en vriendschap worden ermee in verband gebracht, maar ook extremisme, geweld en criminaliteit. Dat stelt James Montague, die een boek schreef over ultra’s.     

Wie naar het EK voetbal in Duitsland kijkt, ziet ze amper. Het interlandvoetbal is doorgaans het domein van de carnavaleske en in oranje uitgedoste fans, die vrolijk hossende een liedje zingen. Maar als straks het clubvoetbal weer begin, zitten ze weer op de tribune. Meestal gekleed in het zwart en zittend achter een van de doelen. “De fanatiekste supporters, de ultra’s, verkiezen vrijwel altijd hun club, hun stad, boven hun land”, zegt de Britse journalist en schrijver van het boek Tussen de ultra’s. 

Montague, opgeleid als politicoloog, reisde de afgelopen jaren de wereld over om zich te verdiepen in de groeiende ultra-scene. Volgens hem staat de term ‘ultra’ niet gelijk aan hooligans, omdat het verder gaat dan bier drinken en vechtpartijen. “Het gaat om de spandoeken, liedjes, statements, vuurwerk, sfeer maken in het stadion, onderlinge gedragsregels. Het is een van de grootste jeugdculturen van de wereld.”

Geluid waarin je kunt verdrinken
De schrijver legt in Algemeen Dagblad uit waarom hij besloot het boek te schrijven. “Vanaf het moment dat ik in voetbalstadions kom, ben ik gefascineerd door de fans achter de goals. De passie, het gevaar, het mysterie. Het geluid waarin je kunt verdrinken. Tegelijk is er nog weinig geschreven over die groepen. Toegang krijgen is moeilijk, ze zijn anti-establishment en journalisten behoren volgens hen tot het establishment. Maar dat gebrek aan informatie leidt er ook toe dat anderen niet begrijpen wat ze in het stadion zien. Terwijl het wel die groepen zijn die vaak voor de sfeer zorgen. Wat er op hun spandoeken staat, wat ze zingen, is een boodschap. Luister daarnaar als je ze wilt begrijpen. Het zijn vaak boodschappen die gaan over de maatschappij, of tegen het moderne voetbal, waarin het steeds meer om geld draait. In Duitsland zijn er massale supportersprotesten tegen de verhoging van ticketprijzen geweest.”

Maskers
Volgens Montague worden vormen ultra’s ook een tegencultuur tegen wat normaal is geworden. “Dat fans soms maskers dragen, is niet altijd omdat ze iets doen wat niet mag. Het is ook een protest tegen de surveillancecultuur, tegen het alsmaar stijgende aantal camera’s. Dat andere mensen dat eng vinden? Dat is wat jeugdcultuur doet toch? Ouderen een beetje bang maken. De punkscene deed niet anders.”

Scherpe randjes
De Britse journalist stelt dat alleen maar harde maatregelen om de groeperingen in te dammen niet gaat helpen. “Dan wordt de weerstand alleen maar groter. Ook in Nederland verandert de maatschappij. Er is een opkomst van het populisme en daar hoort deze trend bij. Het is mainstream geworden om tegen de mainstream te zijn.”

Maatschappelijke uitwassen zijn ook in het voetbal te zien, omdat daar de doorsnee van de bevolking samenkomt. Zwaar inzetten op stadionverboden heeft volgens Montague geen zin. “De voetbalcultuur zal altijd scherpe randjes hebben. Als je dat alleen maar steeds strenger aanpakt, maak je de hele cultuur kapot. Kijk naar Engeland: daar is alles zo extreem gecontroleerd dat de sfeer klinisch is geworden, je kunt er als fans amper meer een politieke boodschap uitdragen. Kaartjes zijn voor veel mensen niet meer te betalen. Ik zou zeggen: be careful what you wish for! Want de voetbalcultuur is van ons en niet van de grote tv-bedrijven.”